W Polsce, podobnie jak w innych ustawodawstwach, uregulowane zostało tzw. prawo panoramy.
Zgodnie z art. 33 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [1], wolno rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku.
Dozwolone jest więc:
Zgodnie z art. 33 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [1], wolno rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku.
Dozwolone jest więc:
1) rozpowszechnianie, czyli – generalnie rzecz ujmując – udostępnianie publiczne w jakikolwiek sposób,
2) utworów – ustawa odnosi się oczywiście do korzystania z tych przejawów działalności twórczej, które korzystają z ochrony prawa autorskiego, chociaż nie musi to być oryginał utworu [2],
3) wystawionych – czyli m. in. postawionych, zamontowanych, wybudowanych czy posadowionych [3],
4) na stałe – przy czym sporne jest czy chodzi tu o stałość w ujęciu czasowym („bez przerwy”), czy też w ujęciu konstrukcyjnym („trwale związany z jakimś miejscem”) – wydaje się, że dominuje jednak ujęcie czasowe [4],
5) na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach – po pierwsze, chodzi o miejsca dostępne dla każdego – przy czym wstęp może być płatny, po drugie, mowa raczej o miejscach „na otwartej przestrzeni” – nie będą to więc wnętrza hal lub galerii [5],
6) jednak nie do tego samego użytku – nie chodzi tutaj o ponowne, czy dodatkowe wystawienie takiego utworu np. poprzez jego skopiowanie [6].
Typowymi przykładami wykorzystania prawa panoramy będzie więc publikowanie zdjęć ulicy i budynków w portalach społecznościowych, umieszczanie ich na kartkach pocztowych lub w albumach, czy też nadawanie filmu nakręconego w takim miejscu, w którym to filmie widać budowle, rzeźby lub inne utwory wystawione na stałe przy ulicy bądź placu [7].
Istotne z praktycznego punktu widzenia jest pytanie o granice prawa panoramy w kontekście perspektywy i konkretnych ujęć.
Czy wykorzystanie wspomnianych utworów jest dozwolone tylko z punktu widzenia przechodnia znajdującego się na „drodze, ulicy, placu czy w ogrodzie”?
Takie podejście wykluczałoby choćby często spotykane w praktyce zdjęcia „z lotu ptaka”, czy też zdjęcia wykonywane z mieszkań (np. z balkonów), jako wykonywane z miejsc niedostępnych dla wszystkich.
Pogląd o ograniczeniu prawa panoramy w ten sposób nie jest bezpodstawny i jest prezentowany m. in. przez niemiecki Sąd Najwyższy (przy czym przepisy niemieckiego prawa autorskiego mają bardzo zbliżone brzmienie do polskiej regulacji) [8].
W polskiej nauce prawa autorskiego wskazuje się jednak, że sam przepis nie wprowadza takiego ograniczenia, więc nie powinno się go wprowadzać w drodze jego interpretacji [9].
Pojawia się także pytanie, czy można korzystając z prawa panoramy ująć w swoim utworze także wnętrze czyjegoś mieszkania w ogólnodostępnym budynku dobrze widoczne z ulicy np. przez okno.
Wydaje się, że o ile z treści samego prawa panoramy takie ograniczenie nie wynika, to jednak funkcję limitującą powinny pełnić przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych – w tym prawa do prywatności, co wyklucza możliwość wykorzystania, czy też nawet wykonywania takich zdjęć [10].
Jeśli więc zajmujesz się produkcją filmową lub fotografią i planujesz korzystać z prawa panoramy, to na pewno warto, żebyś spojrzał na tę kwestię także z opisanej wyżej perspektywy.
[1] Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83 ze zm.).
[2] A. Niżankowska-Horodecka (w:) Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (w:) Ustawy autorskie. Komentarze. Tom I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, Lex, art. 33, nt. 24.
[3] A. Niżankowska-Horodecka, op. cit., nt. 26.
[4] G. Pacek (w:) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. A. Michalak, 2019, wyd. 1, Legalis, art. 33, nb. 4.
[5] A. Niżankowska-Horodecka, op. cit., nt. 29, 35.
[6] G. Pacek, op. cit., nb. 6.
[7] A. Niżankowska-Horodecka, op. cit., nt. 20.
[8] A. Niżankowska-Horodecka, op. cit., nt. 41.
[9] A. Niżankowska-Horodecka, op. cit., nt. 41.
[10] A. Niżankowska-Horodecka, op. cit., nt. 41.