Wymogi co do wysokości kapitału zakładowego

W ramach drugiego wpisu zapowiadanego cyklu, przedstawione zostaną zagadnienia dotyczące wysokości kapitału zakładowego spółek kapitałowych prowadzących działalność hazardową.

Problematyka odpowiedniej wysokości kapitału zakładowego oraz legalności pochodzenia źródeł na jego pokrycie jest dalece eksponowana i regulowana w Ustawie z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 888 z późn. zm.) – dalej „u.g.h.”

Podstawową regulacją w powyższym zakresie jest art. 10 ust. 1 u.g.h. zgodnie z którym:
1. Wysokość kapitału zakładowego spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością prowadzącej działalność w zakresie:
1) gier urządzanych w kasynie gry - nie może wynosić mniej niż 4 000 000 zł;
2) gier urządzanych w salonie gry bingo pieniężne lub przyjmowania zakładów wzajemnych – nie może wynosić mniej niż 2 000 000 zł.

W wypadku hazardowych spółek akcyjnych oraz spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (bądź spółek działających na zasadach właściwych dla tych spółek) mających siedzibę na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym – wysokość kapitału zakładowego może być wyrażona w walucie obcej. W takim wypadku wysokość kapitału w przeliczeniu na złote nie może być niższa niż kwoty wskazane w cytowanym powyżej art. 10 ust. 1 u.g.h. Przeliczenia na złote dokonuje się w takim wypadku według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego dzień złożenia wniosku o udzielenie koncesji na prowadzenie kasyna gry, zezwolenia na prowadzenie salonu gry bingo pieniężne lub zezwolenia na urządzanie zakładów wzajemnych.

W razie obniżenia kapitału zakładowego poniżej ustawowo określonej w u.g.h. kwoty organ właściwy w sprawie udzielenia koncesji lub zezwolenia, w drodze decyzji, cofa koncesję lub zezwolenie (tak art. 59 ust. 1 pkt 3 u.g.h.). Jak widać z powyższego zwrot „cofa” (zamiast „może cofnąć”) nie pozostawia po stronie organu jakiegokolwiek luzu decyzyjnego. W wypadku zaistnienia stanu obniżenia kapitału zakładowego dojść zatem musi do obligatoryjnego cofnięcia koncesji lub zezwolenia.

Zgodnie z regulacją ogólną dotyczącą spółek kapitałowych wynikającą z Kodeksu spółek handlowych minimalny kapitał zakładowy w wypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi 5.000 zł (tak art. 154 § 1 k.s.h.) natomiast w wypadku spółki akcyjnej wynosi 100.000 zł (tak art. 308 § 1 k.s.h.).

Jak widać z powyższego wysokość kapitału zakładowego wymagana w wypadku prowadzenia działalności hazardowej jest diametralnie wyższa niż standardowe wymogi wynikające z Kodeksu spółek handlowych.

Marginalnie pozostaje dodać, że skutki braku stosownej wysokości kapitału zakładowego w wypadku naruszenia wymogów k.s.h. oraz u.g.h. będą w zupełności różne. Naruszenie wymogu z u.g.h. spowoduje brak formalnej możliwości uzyskania koncesji/zezwolenia na prowadzenie działalności hazardowej, nie będzie natomiast wpływało na sam fakt istnienia, funkcjonowania spółki. Jednocześnie ewentualna próba określenia wysokości kapitału zakładowego w sposób sprzeczny z k.s.h. zostanie uniemożliwiona już na etapie próby rejestracji takiej spółki w KRS, czy też jeszcze na etapie kształtowania samej treści umowy spółki i ingerencji notariusza sporządzającego stosowny akt notarialny. Taka spółka praktycznie nie będzie miała możliwości powstania i funkcjonowania w jakikolwiek sposób.

Pojęcie kapitału zakładowego i jego funkcje

By przejść do dalszej analizy wymogów Ustawy o grach hazardowych, co do wysokości kapitału zakładowego konieczne jest rozważenie czym ogólnie jest instytucja kapitału zakładowego i jaka jest jego rola w spółkach kapitałowych.

Sięgając do genezy instytucji kapitału zakładowego, należy zauważyć, że jego pojawienie się w znanej obecnie roli wynikało przede wszystkim z zamiaru zrekompensowania wierzycielom braku odpowiedzialności osobistej wspólników za zobowiązania spółki. Skoro udziałowcy nie odpowiadają za długi spółki osobiście, to odpowiadać winna spółka, jednak by odpowiedzialność ta miała charakter rzeczywisty musi istnieć kapitał zakładowy wraz z całym systemem zasad mających na celu zachowanie i utrzymanie jego majątkowego substratu. ^[1]

Źródłem kształtowania się instytucji kapitału zakładowego w strukturach prawnych kontynentalnej Europy było przeświadczenie o potrzebie wzmocnienia bazy majątkowej spółek kapitałowych. Powyższe wynikało z faktu braku odpowiedzialności udziałowców spółki kapitałowej za jej zobowiązania. Współcześnie powyższa okoliczność może zostać uznana za implikację konstrukcji spółki kapitałowej jako odrębnej osoby prawnej, a jednocześnie jedną z istotnych jej funkcji. ^[2]

Jak słusznie zauważa A. Opalski (W: Kapitał zakładowy. Zysk. Umorzenie. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2002) Tylko wtedy można było dopuścić do obrotu spółkę odpowiadającą za zobowiązania wyłącznie swoim majątkiem, gdy została ona wyposażona w majątek startowy przez udziałowców, a majątek ten był chroniony przed zwrotem na ich rzecz.

Kapitał zakładowy wyznacza minimum łącznego zobowiązania wspólników do świadczenia wkładów na rzecz spółki, limituje możliwości dysponowania majątkiem spółki na rzecz jej wspólników, należy do essentialia negotii umowy spółki. ^[3]

Co do zasady kapitał zakładowy jest stałą kwotą, która dla swojej zmiany wymaga przeprowadzenia sformalizowanej, opisanej szczegółowo w k.s.h. procedury. O ile niewątpliwie wartość (skala) majątku spółki jest zmienna, o tyle kapitał zakładowy pozostaje na stałym poziomie, który podlega zmianom jedynie w sformalizowanym trybie. Na kwotę kapitału zakładowego nie wpływa okoliczność czy udziałowcy wnieśli wkłady, wartość wkładów ani to, czy majątek spółki odpowiada tej kwocie.
Jedną z podstawowych ról kapitału zakładowego jest właśnie niejako określone kwotowo dokonanie wyposażenia spółki w pewną wartość majątkową (mogą to być zarówno pieniądze, jak i wszelkie inne formy majątku, które mają tzw. zdolność aportową).
W doktrynie przyjmuje się trzy podstawowe funkcje kapitału zakładowego: funkcję prawną, gospodarczą i gwarancyjną. Funkcja prawna oznacza, że kapitał zakładowy dzieląc się na udziały przyznawane wspólnikom, w zamian za wkłady, stanowi podstawę ich uczestnictwa w spółce.

Funkcja gospodarcza polega na umożliwieniu wykonywania działalności gospodarczej, poprzez wykorzystanie wkładów wniesionych przez wspólników.
Funkcja gwarancyjna wyraża się w tym, że kapitał zakładowy stanowi minimalną gwarancję zabezpieczającą zobowiązania spółki wobec jej potencjalnych wierzycieli. ^[4]
Niewątpliwie najistotniejszą funkcją kapitału zakładowego jest właśnie jego funkcja gwarancyjna. W literaturze wyróżnia się dwie płaszczyzny funkcji gwarancyjnej: funkcję gwarancyjną kapitału zakładowego o charakterze zewnętrznym – analizowaną z punktu widzenia wierzycieli oraz funkcję gwarancyjną kapitału zakładowego o charakterze wewnętrznym – realizowaną w obszarze samej spółki.^[5]
Funkcją gwarancyjną kapitału zakładowego jest ograniczanie wpływu strat poniesionych przez spółkę w następstwie prowadzonej działalności na zdolność wypełniania przez nią zobowiązań. Jeżeli spółka nie utraciła uprzednio majątku odpowiadającego kapitałowi zakładowemu, strata do kwoty kapitału zakładowego nie prowadzi do jej niewypłacalności, rozumianej jako stan nadwyżki zobowiązań nad aktywami. ^[6]

Funkcja gwarancyjna kapitału zakładowego w świetle Ustawy o grach hazardowych

Niewątpliwie realizacja funkcji gwarancyjnej kapitału zakładowego wpłynęła na takie ukształtowanie wymogów jego dotyczących w u.g.h. Ustawodawca w przekonaniu
o konieczności dodatkowego zabezpieczenia interesu wierzycieli spółek kapitałowych prowadzących działalność hazardową wprowadził niezwykle wysokie wymogi co do wysokości kapitału zakładowego takich spółek.

Powyższe postrzegane może być w dwojaki sposób: z jednej strony zabezpieczenia interesów majątkowych podmiotów profesjonalnych (kontrahentów) spółek prowadzących działalność hazardową, z drugiej strony także jako szczególna troska o „konsumentów” – graczy korzystających z gier oferowanych przez spółki hazardowe.
Stricte w kontekście u.g.h. zauważa się także w poglądach doktryny, że: Kapitał zakładowy ma charakter gwarancyjny, zabezpieczający interesy wierzycieli. _^[7]