1 czerwca 2023 r. rozpoczął funkcjonowanie jednolity system patentowy[1].
Co do zasady, patenty na wynalazki udzielane są przez krajowe urzędy patentowe, a ochrona obejmuje wyłącznie terytorium danego państwa. Oznacza to, że w celu ochrony wynalazku przed naruszeniami w danym państwie członkowskim konieczne jest uprzednie uzyskanie patentu w danym państwie, a następnie dochodzenie ochrony przed sądami tego państwa.
Pewnego rodzaju ułatwieniem w zakresie ochrony jest procedura tzw. patentu europejskiego, przewidziana przez Konwencję o udzielaniu patentów europejskich z 1973 r., do której przystąpiło 36 państw europejskich. Procedura ta przewiduje możliwość zgłoszenia patentu do Europejskiego Urzędu Patentowego, wskazując państwa, w których wnioskodawca domaga się ochrony. Zgłoszenie takie jest w pierwszej kolejności weryfikowane przez Europejski Urząd Patentowy, a następnie przesyłany do odpowiednich krajowych urzędów patentowych, które dokonują własnej walidacji zgłoszenia na poziomie krajowym.
Patent europejski stanowi zatem procedurę pozwalającą na uzyskanie ochrony w kilku państwach-stronach Konwencji w oparciu o pojedyncze zgłoszenie. Uprawniony uzyskuje jednak odrębne patenty w każdym z państw, a w razie naruszeń, w dalszym ciągu konieczne jest dochodzenie roszczeń w danym państwie w oparciu o lokalne przepisy i procedury.
Z tego względu, w celu ułatwienia uzyskania ochrony patentowej, Unia Europejska postanowiła podjąć działania w celu stworzenia unijnego systemu patentowego o jednolitym skutku, który nie wymagałby korzystania z patentu europejskiego przewidzianego konwencją. W efekcie, uchwalone zostały Rozporządzenia (UE): nr 1257/2012[2] i 1260/2012[3], a także przyjęto 19 lutego 2013 r. Porozumienie w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego. Instytucja jednolitego patentu oraz Jednolitego Sądu Patentowego rozpoczęły funkcjonowanie od 1 czerwca 2023 r.
Patent jednolity umożliwia podmiotom zgłaszającym wynalazki uzyskanie jednolitej ochrony na terytorium wszystkich państw członkowskich, które uczestniczą w tym systemie bez konieczności uzyskiwania walidacji w poszczególnych państwach.
Według stanu na dzień publikacji niniejszego artykułu, patent jednolity funkcjonuje w 17 państwach Unii Europejskiej, które ratyfikowały Porozumienie w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego. Kolejnych 7 państw podpisało Porozumienie, lecz jeszcze go nie ratyfikowało. Pozostałe trzy państwa UE, tj. Polska, Hiszpania i Chorwacja nie podpisały porozumienia, w związku z czym w państwach tych patent jednolity nie obowiązuje[4]. Państwa te mogą jednak w dowolnej chwili przystąpić do Porozumienia. W konsekwencji, jednolity patent europejski w chwili obecnej nie zapewnia ochrony patentowej wynalazku na terenie Polski.
Oprócz tego, na podstawie Porozumienia w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego, powołany został specjalny sąd, posiadający wyłączną jurysdykcję w sporach dotyczących naruszenia lub unieważnienia patentów jednolitych w państwach objętych Porozumieniem. Co więcej, to samo dotyczy także „klasycznych” patentów europejskich, co do których spory w ramach państw-sygnatariuszy również będą docelowo rozpatrywane wyłącznie przez ten sąd. W okresie przejściowym (wynoszącym 7 lat, z możliwością jego przedłużenia), spory dotyczące klasycznych patentów europejskich mogą być rozpatrywane również przez sądy krajowe.
Jednolity sąd patentowy składa się z trzech głównych jednostek: Sądu Pierwszej Instancji, Sądu Apelacyjnego i Sekretariatu.
Sąd Pierwszej Instancji posiada swoje oddziały lokalne i regionalne, których według stanu na dzień publikacji niniejszego artykułu jest 19 i znajdują się w niemal każdym państwie członkowskim, które ratyfikowało Porozumienie. Co do zasady, to do tych oddziałów wnoszone są powództwa wedle miejsca naruszenia lub miejsca zamieszkania bądź siedziby pozwanego.
Sąd Pierwszej Instancji orzeka w wielonarodowych, trzyosobowych składach, złożonych z sędziów posiadających kwalifikacje prawne. Na wniosek strony postępowania lub z urzędu sąd może zwrócić się do prezesa Sądu Pierwszej Instancji o przydzielenie dodatkowego sędziego posiadającego kwalifikacje techniczne w danej dziedzinie techniki.
Sąd Apelacyjny ma z kolei siedzibę w Luksemburgu i orzeka w pięcioosobowych składach, z których trzech sędziów posiada kwalifikacje prawne, a pozostałych dwóch – techniczne w danej dziedzinie techniki. Sąd Apelacyjny rozpatruje odwołania od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji.
Sekretariat zaś zajmuje się określonymi w statucie zadaniami związanymi z funkcjonowaniem sądu. Każdy z oddziałów Sądu Pierwszej Instancji posiada własne sekretariaty oddziałowe.
Po zakończeniu okresu przejściowego co do zasady dotychczasowe patenty europejskie staną się jednolitymi patentami europejskimi. W tym okresie właściciele tych patentów mają jednak możliwość skorzystania z tzw. klauzuli „opt-out”, czyli rezygnacji z wystąpienia tego skutku i utrzymania patentu europejskiego o dotychczasowych właściwościach. Wiązać się to będzie m. in. z pozostaniem przy jurysdykcji krajowej w zakresie sporów dotyczących takich patentów. W konsekwencji, wszelkie podmioty posiadające obecnie patenty europejskie powinny zastanowić się nad swoimi dalszymi krokami w odniesieniu do takich patentów, w tym w szczególności w zakresie wad i zalet pozostania przy statusie patentu europejskiego lub przejścia na jednolity system patentowy.
Co do zasady, patenty na wynalazki udzielane są przez krajowe urzędy patentowe, a ochrona obejmuje wyłącznie terytorium danego państwa. Oznacza to, że w celu ochrony wynalazku przed naruszeniami w danym państwie członkowskim konieczne jest uprzednie uzyskanie patentu w danym państwie, a następnie dochodzenie ochrony przed sądami tego państwa.
Pewnego rodzaju ułatwieniem w zakresie ochrony jest procedura tzw. patentu europejskiego, przewidziana przez Konwencję o udzielaniu patentów europejskich z 1973 r., do której przystąpiło 36 państw europejskich. Procedura ta przewiduje możliwość zgłoszenia patentu do Europejskiego Urzędu Patentowego, wskazując państwa, w których wnioskodawca domaga się ochrony. Zgłoszenie takie jest w pierwszej kolejności weryfikowane przez Europejski Urząd Patentowy, a następnie przesyłany do odpowiednich krajowych urzędów patentowych, które dokonują własnej walidacji zgłoszenia na poziomie krajowym.
Patent europejski stanowi zatem procedurę pozwalającą na uzyskanie ochrony w kilku państwach-stronach Konwencji w oparciu o pojedyncze zgłoszenie. Uprawniony uzyskuje jednak odrębne patenty w każdym z państw, a w razie naruszeń, w dalszym ciągu konieczne jest dochodzenie roszczeń w danym państwie w oparciu o lokalne przepisy i procedury.
Z tego względu, w celu ułatwienia uzyskania ochrony patentowej, Unia Europejska postanowiła podjąć działania w celu stworzenia unijnego systemu patentowego o jednolitym skutku, który nie wymagałby korzystania z patentu europejskiego przewidzianego konwencją. W efekcie, uchwalone zostały Rozporządzenia (UE): nr 1257/2012[2] i 1260/2012[3], a także przyjęto 19 lutego 2013 r. Porozumienie w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego. Instytucja jednolitego patentu oraz Jednolitego Sądu Patentowego rozpoczęły funkcjonowanie od 1 czerwca 2023 r.
Patent jednolity umożliwia podmiotom zgłaszającym wynalazki uzyskanie jednolitej ochrony na terytorium wszystkich państw członkowskich, które uczestniczą w tym systemie bez konieczności uzyskiwania walidacji w poszczególnych państwach.
Według stanu na dzień publikacji niniejszego artykułu, patent jednolity funkcjonuje w 17 państwach Unii Europejskiej, które ratyfikowały Porozumienie w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego. Kolejnych 7 państw podpisało Porozumienie, lecz jeszcze go nie ratyfikowało. Pozostałe trzy państwa UE, tj. Polska, Hiszpania i Chorwacja nie podpisały porozumienia, w związku z czym w państwach tych patent jednolity nie obowiązuje[4]. Państwa te mogą jednak w dowolnej chwili przystąpić do Porozumienia. W konsekwencji, jednolity patent europejski w chwili obecnej nie zapewnia ochrony patentowej wynalazku na terenie Polski.
Oprócz tego, na podstawie Porozumienia w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego, powołany został specjalny sąd, posiadający wyłączną jurysdykcję w sporach dotyczących naruszenia lub unieważnienia patentów jednolitych w państwach objętych Porozumieniem. Co więcej, to samo dotyczy także „klasycznych” patentów europejskich, co do których spory w ramach państw-sygnatariuszy również będą docelowo rozpatrywane wyłącznie przez ten sąd. W okresie przejściowym (wynoszącym 7 lat, z możliwością jego przedłużenia), spory dotyczące klasycznych patentów europejskich mogą być rozpatrywane również przez sądy krajowe.
Jednolity sąd patentowy składa się z trzech głównych jednostek: Sądu Pierwszej Instancji, Sądu Apelacyjnego i Sekretariatu.
Sąd Pierwszej Instancji posiada swoje oddziały lokalne i regionalne, których według stanu na dzień publikacji niniejszego artykułu jest 19 i znajdują się w niemal każdym państwie członkowskim, które ratyfikowało Porozumienie. Co do zasady, to do tych oddziałów wnoszone są powództwa wedle miejsca naruszenia lub miejsca zamieszkania bądź siedziby pozwanego.
Sąd Pierwszej Instancji orzeka w wielonarodowych, trzyosobowych składach, złożonych z sędziów posiadających kwalifikacje prawne. Na wniosek strony postępowania lub z urzędu sąd może zwrócić się do prezesa Sądu Pierwszej Instancji o przydzielenie dodatkowego sędziego posiadającego kwalifikacje techniczne w danej dziedzinie techniki.
Sąd Apelacyjny ma z kolei siedzibę w Luksemburgu i orzeka w pięcioosobowych składach, z których trzech sędziów posiada kwalifikacje prawne, a pozostałych dwóch – techniczne w danej dziedzinie techniki. Sąd Apelacyjny rozpatruje odwołania od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji.
Sekretariat zaś zajmuje się określonymi w statucie zadaniami związanymi z funkcjonowaniem sądu. Każdy z oddziałów Sądu Pierwszej Instancji posiada własne sekretariaty oddziałowe.
Po zakończeniu okresu przejściowego co do zasady dotychczasowe patenty europejskie staną się jednolitymi patentami europejskimi. W tym okresie właściciele tych patentów mają jednak możliwość skorzystania z tzw. klauzuli „opt-out”, czyli rezygnacji z wystąpienia tego skutku i utrzymania patentu europejskiego o dotychczasowych właściwościach. Wiązać się to będzie m. in. z pozostaniem przy jurysdykcji krajowej w zakresie sporów dotyczących takich patentów. W konsekwencji, wszelkie podmioty posiadające obecnie patenty europejskie powinny zastanowić się nad swoimi dalszymi krokami w odniesieniu do takich patentów, w tym w szczególności w zakresie wad i zalet pozostania przy statusie patentu europejskiego lub przejścia na jednolity system patentowy.
[1] https://uprp.gov.pl/pl/aktualnosci/informacje/jednolity-system-patentowy-i-jednolity-sad-patentowy,
[2] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1257/2012 z dnia 17 grudnia 2012 r. wprowadzające wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej,
[3] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1260/2012 z dnia 17 grudnia 2012 r. wprowadzające wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej w odniesieniu do mających zastosowanie ustaleń dotyczących tłumaczeń,
[4] https://www.unified-patent-court.org/en/organisation/upc-member-states
[2] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1257/2012 z dnia 17 grudnia 2012 r. wprowadzające wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej,
[3] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1260/2012 z dnia 17 grudnia 2012 r. wprowadzające wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej w odniesieniu do mających zastosowanie ustaleń dotyczących tłumaczeń,
[4] https://www.unified-patent-court.org/en/organisation/upc-member-states