W kolejnym (szóstym) wpisie z cyklu dotyczącego wymogów prawnych wobec spółek kapitałowych prowadzących działalność na podstawie Ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 888 z późn. zm.) [dalej u.g.h.] – przedstawiona zostanie problematyka obowiązku istnienia rady nadzorczej w niektórych spółkach hazardowych.

Uwagi wstępne

Zgodnie z art. 10 ust. 4 u.g.h. w spółkach prowadzących działalność na rynku gier hazardowych (w zakresie kasyn gry oraz gier urządzanych w salonie gry bingo pieniężne lub przyjmowania zakładów wzajemnych) istnieje obowiązek ustanowienia rady nadzorczej.

Obowiązek wynikający z u.g.h. ma realny wpływ jedynie na funkcjonowanie spółek kapitałowych działających w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ponieważ zgodnie z art. 213 ust 1 k.s.h. założyciele spółki co do zasady, posiadają wybór co do tego, czy ustanowić w takim podmiocie radę nadzorczą lub komisję rewizyjną, czy może obydwa albo żaden z tych organów. Bezwzględny obowiązek ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością zgodnie z art. 213 ust. 2 k.s.h. występuje jedynie w spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 PLN a liczba wspólników przekracza dwudziestu pięciu. ^[1]

Widoczne jest więc, że w wypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością prowadzącej działalność hazardową, przepis art. 10 ust 4 u.g.h. stanowi lex specialis względem regulacji z k.s.h. – w takiej spółce nie będzie bowiem występowała możliwość powołania jedynie komisji rewizyjnej lub niepowołania organu nadzoru wcale. Z kolei w kwestii podmiotów prowadzących działalność w formie spółki akcyjnej art. 381 k.s.h. wprowadza obowiązek ustanowienia rady nadzorczej w każdym takim podmiocie (niezależnie od jego przedmiotu działalności).
Wymogi na gruncie u.g.h. nie zmieniają zatem niczego w powyższym zakresie i nie nakładają na takie spółki akcyjne żadnych dodatkowych (ponad regulacje k.s.h.) obowiązków.

W związku z powyższym poniżej przedstawione zostaną szczegółowe regulacje w zakresie rad nadzorczych konstytuowanych w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością.

Rola rady nadzorczej w spółce z o.o.

Zgodnie z art. 215 § 1 k.s.h. (dotyczącym spółki z o.o.) rada nadzorcza jest organem kolegialnym i składa się przynajmniej z trzech członków, których uchwałą powołuje zgromadzenie wspólników. Sposób powoływania członków rady nadzorczej nie jest jednak objęty przepisami bezwzględnie obowiązującymi i możliwe jest dokonanie zmiany w tym zakresie w ramach umowy spółki.

Uprawnienia rady nadzorczej

Zgodnie z podziałem kompetencji w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością organem reprezentującym spółkę na zewnątrz jest zarząd. Zadaniem rady nadzorczej jest z kolei sprawowanie nadzoru nad działaniem spółki. Wymaga to bieżącej kontroli nad sprawami spółki. Zgodnie z art. 219 § 4 w celu wykonania swoich obowiązków rada nadzorcza może badać wszystkie dokumenty spółki, żądać od zarządu i pracowników sprawozdań i wyjaśnień oraz dokonywać rewizji stanu majątku spółki. ^[2]

Jak wskazuje art. 219 § 1 k.s.h. rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich jej aspektach. Nie ma ona jednak uprawnień do przejmowania uprawnień i obowiązków innych organów spółki, takich jak zgromadzenie wspólników czy zarząd. W szczególności wyłączona została w stosunku do rady nadzorczej możliwość wydawania wiążących poleceń dla zarządu z zakresu sposobu prowadzenia spraw spółki, które to ograniczenie zawarte jest w art. 219 § 2 k.s.h. Rada może jednak nadzorować bieżące prace zarządu w stopniu nieingerującym w jego decyzyjność takie jak ocena i opiniowanie czynności zarządu z zakresu prowadzenia spraw spółki czy w sprawach jej reprezentacji. ^[3]

Prawo nadzoru przysługuje z osobna każdemu członkowi rady nadzorczej, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Rada nadzorcza posiada uprawnienia do analizy wszelkich dokumentów korporacyjnych związanych z różnymi aspektami funkcjonowania spółki. Jest to na przykład analiza dokumentów z zakresu działalności finansowej spółki takich jak księgi rachunkowe, rozliczenia funduszy unijnych, terminowość spłat pożyczek, umowy dotyczące finansowania spółki przez banki i umowy z wierzycielami. Pozwala to zapewnić finansową stabilność i przewidzieć lub eliminować ewentualne problemu formalne na przyszłość.

Rada Nadzorcza może również analizować umowy z zakresu kadr w spółce takie jak umowy o pracę, listy płac, kontrakty managerskie zawierane z członkami zarządu, analizować terminowość wypłat i uiszczonych podatków. Rada nadzorcza może też nadzorować kontraktowe aspekty działalności spółki, takie jak celowość zawieranych umów i ich skuteczność na gruncie prawa, nadzorowanie realizacji obowiązków umownych i zagrożenia karami umownymi. ^[4]
Dodatkowo, rada nadzorcza może badać prawidłowość uchwał zarządu pod kątem spełnienia postulatów stawianych w uchwałach wspólników. Rada nadzorcza ma także uprawnienia do prowadzenia rozmów i żądania od wszystkich członków organów spółki informacji, dokumentów oraz wyjaśnień dotyczących powyższych spraw, a także dokonywania inwentaryzacji majątku spółki.

Obowiązki rady nadzorczej

Uprawnienia do sprawowania stałego nadzoru nad działalnością spółki są jednocześnie obowiązkami rady nadzorczej. Szczególnymi obowiązkami rady, wymienionymi w katalogu z art. 219 § 3 są: ocena sprawozdań, o których mowa w art. 231 § 2 pkt 1 k.s.h., w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym oraz wniosków zarządu dotyczących podziału zysku, albo pokrycia straty, a także składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny.
Dodatkowym obowiązkiem rady nadzorczej [wprowadzonym nowelizacją k.s.h. z dnia 9 lutego 2022 r. (Dz.U.2022.807)] jest sporządzanie oraz składanie zgromadzeniu wspólników pisemnego sprawozdania z działalności rady nadzorczej za ubiegły rok obrotowy.

Cel wprowadzenia regulacji na gruncie u.g.h.

Celem wprowadzenia obowiązku posiadania przez spółkę Rady Nadzorczej jest osiągnięte w ten sposób podwyższone bezpieczeństwo funkcjonowania spółki i całościowo prowadzenia działalności gospodarczej. W przypadku działalności hazardowej prawidłowe realizowanie przepisów prawa jest szczególnie istotne z uwagi na fakt, iż u.g.h. stawia podmiotom urządzającym gry hazardowe szereg wymogów prawnych i organizacyjnych nad których realizacją powinien czuwać odpowiedni organ korporacyjny. Poprzez sprawowanie kontroli nad wszystkimi aspektami działalności finansowej spółki, jak również umowami oraz zatrudnieniem, rada nadzorcza może wychwytywać problematyczne sfery działalności i eliminować problemy zanim na ich skutek nastąpi cofniecie koncesji przez właściwy organ.
Ponadto, jako że działalność spółek na rynku hazardowym powiązana jest z działalnością o dużym ryzyku oraz operacjami na wysokich sumach pieniężnych, rada nadzorcza może poprzez sprawowanie nadzoru zapewnić większą stabilność i przewidywalność działań spółki. ^[5]

Aspekty prawnoporównawcze

Podobne wymogi dotyczące obowiązku istnienia rady nadzorczej wprowadzone są m.in. na gruncie austriackiego, niemieckiego oraz japońskiego systemu prawnego. Zagraniczne ustawodawstwa, tak jak polski ustawodawca, doceniają rolę organu nadzoru w spółkach prowadzących działalność hazardową. Wymóg ten wprowadzany jest niemalże wszędzie tam, gdzie ustawodawca wymaga do prowadzenia działalności hazardowej formy spółki kapitałowej. Z tego względu można stwierdzić, iż jednym z ważniejszych aspektów specyfiki działania spółek kapitałowych na rynku gier hazardowych jest stabilność prowadzonej działalności.